Enginar, papatyagiller familyasından mavi-mor renkli çiçekler açan, 50-150 cm boyunda çok senelik otsu bir bitki. Güney Avrupa ve Akdeniz çevresinde yetişir. Gövdeleri dik, kuvvetli, sert ve boyuna olukludur. Yaprakları sapsız, büyük, uzun-oval ve parçalıdır. Çiçekler üst yaprakların koltuğundan çıkan, uzun sapların ucunda büyük başçıklar halinde toplanmıştır. Çiçek tablası etlidir. Hepsi tüp şeklinde olan çiçekleri ve bunların aralarında bulunan tüyleri taşır.
Ordu Üniversitesi (ODÜ) Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Yrd. Doç. Dr. Atnan Uğur, eski Yunan’da Akdeniz havzasının en leziz yemeği olarak bilinen enginarın eski Roma’da ‘zengin yemeği’ olarak benimsendiğini belirtti.
ABD’li ünlü artist Marilyn Monroe’nin 1948 yılında ‘Enginar Kraliçesi’ seçildiğini hatırlatan Uğur, “Bütün dünyanın sağlık ve lezzet yönünden kabul ettiği enginar sofralardan eksik olmamalı” dedi.
Enginarın sağlık yönünden faydalarının sayılmayacak kadar çok olduğunu dile getiren Yrd. Doç. Dr. Atnan Uğur, en başta kolesterol düşürdüğünü kaydetti. Uğur, “Bu konuda yapılan bir araştırmada 220 mg/dl’den daha yüksek oranda kolesterolü olan hastalarda 12 haftalık tedavi sonucu önemli düşüşler saptanmıştır.
Enginar yaprak ekstraktı kolesterolü safra tuzu şekline dönüştürür, safra akıntısını arttırarak onların vücuttan atılmasını hızlandırır aynı zamanda karaciğerde kolesterolün oluşmasını başlangıçta engellenmektedir.
Yüksek kolesterol problemi olan 143 hastada yapılan bir araştırmada altı haftalık bir enginar yaprağı özü ile kolesterol oranlarında yüzde 10-15’e varan oranlarda azalma meydana gelmiştir.
Başka bir çalışmada ise 557 hasta üzerinde yapılan denemeler sonucunda 43 gün boyunca günde 1.5 g enginar yaprağı özü alımında kan serumunda kolesterol ve trigliserid seviyelerinde önemli oranlarda azalmalar meydana gelmiştir” diye konuştu.
Türkiye’de enginar üretimini yılın 12 ayına yayma çalışmaları yürütüldüğünü ve bu konuda hayli mesafe alındığını da dile getiren Yrd. Doç. Dr. Uğur, hasadı mart-mayıs döneminde yapılan enginarın Akdeniz kıyı şeridinde yapılan üretim ile hasat döneminin Ekim sonuna kadar çekildiğini, yaz üretimlerinin ise Temmuz-Eylül döneminde yapılmasına çalışıldığını, ayrıca iklim yapısı sebebiyle Karadeniz’de de yetiştirilerek her bölgede farklı hasat dönemleri ile yılın 12 ayında yetiştirilmesinin mümkün hale gelebileceğini kaydetti.
Faydaları
Akdeniz yöresinde hasadı devam eden ve manav tezgahlarını süslemeye başlayan enginarın yüksek tansiyon, şeker hastalığı, kolesterol, karaciğer rahatsızlığı, kanama, sindirim güçlüğü, yüksek ateş, ülser ve gut rahatsızlıklarına iyi geldiği açıklandı.Enginar cynarin içerdiği için karaciğer ve safra kesesinde biriken nikotin, alkol ve yağın vücuttan atılımını sağlar. Ayrıca vücuttaki amonyak ve kolestrolü azaltır.
Bol A ve B vitamini içerdiğinden atardamar kireçlenmesini önlemekte ve safra kesesi rahatsızlıklarını gidermektedir. Bunun dışında cinsel gücü artırıcı, ateş düşürücü, vücudu kuvvetlendirici ve iştah açıcıdır. Romatizma, ishal, sarılık hastalıklarına ve sinirlere iyi gelir.
Enginar, güçlü bir idrar söktürücüdür: Böbreklerin çalışmasını düzenlemekte ve bedendeki istenmeyen sıvıların atılmasını kolaylaştırmaktadır.
Enginar ayrıca, içerdiği inülin adlı maddeyle, geleneksel olarak seker hastalarına tavsiye edilen bir besindir: Bu tür nişasta olan bu madde, sindirilmeye dirençlidir. Ve kandaki şeker düzeyini düşürür.
Enginarın körpe yaprak ve çiçek saplarının kaynatılarak suyunun içilmesinin dahi, yukarıda sözü edilen etkileri kısmen de olsa sağlayacağı uzmanlarca savunulmaktadır.
Yetiştiriciliği
Enginar genel olarak ülkemizde ve birçok ülkede vegetatif yolla üretilmektedir. Fransa, İtalya ve İspanya’da doğrudan tohumla üretilen çeşitler geliştirilmiştir. Enginarda vegatatif yolla üretim dip sürgünleri veya üzerinde gözlerin bulunduğu kök parçaları ile yapılabildiği gibi sadece gözlerin ana gövdeden çıkarılıp değişik ortamlarda köklendirilerek de yapılabilir. En yaygın üretim şekli sürgünlerle yapılan üretimdir.
Yeni kurulacak Enginar plantasyonlarında dikiminden önce toprak derin sürülmeli ve gübrelenmelidir. Derin sürümden sonra diskaro ve tırmık çekilerek toprak dikime hazır duruma getirilmelidir.
Dikim genellikle Akdeniz ve Ege bölgesinde Ekim–Kasım aylarında, Marmara bölgesinde ise Mart–Nisan aylarında yapılır. En uygun dikim masuralar üzerine sıra arası ve üzeri 1×1 m mesafe ile yapılır. Özellikler Bursa Doğan köy ve keramet köyünde meşhurdur.
Ürünler
Bir enginar likörü olan Cynar İtalya’da çok popüler olan bir alkollü içkidir.
Enginar yapraklarının kurutulmasıyla elde edilen standardize edilmiş öz, kapsül veya toz şeklinde şifa özellikli diyet katkı maddesi olarak piyasaya sürülmektedir.